Kitlesel kaynaklardan yararlanmanın bir alt dalı olarak 2008 mali krizinden sonra alternatif finans aracı olan kitle fonlama, girişimci ve yatırımcının yeni buluşma noktası oldu. Kitle fonlama, 2000li yıllardan itibaren, projesi olup sermaye yetersizliği yaşayan girişimcinin fikrini internet tabanlı bir platform üzerinden çok sayıda potansiyel yatırımcıya sunarak finanse edilmesini sağlayan bir finansman aracı olarak ekonomi dünyasında yerini aldı.

Kitle fonlama deneyimsiz, yeterli fona sahip olmayan fikir sahipleri ve yatırım alanlarında aktif olan ve olmayan tasarruf sahiplerini buluşturarak yatırımın tabana yayılmasını sağlar. Kitle fonlama, kendi işini kurmak isteyen girişimcilere, fonlanma sürecinde yatırımcıların ilgi ve alakasıyla planlanan ürün veya hizmet projesinin arz ve talep dengesini ön piyasa bilgisi olarak sunmaktadır. Fonlanma süresince alınan geri bildirimlerle projenin geliştirilmesi veya iyileştirilmesi kararı yatırımcıların ilgi ve alakası sayesinde herhangi bir yüksek maliyetli ve uzun süreli çalışmalara gerek duymadan sağlanır. Aynı zamanda, yatırımcıların soru, yorum ve talepleriyle pazarlama faaliyetlerinin de gelişmesini sağlar. Yatırımcılar açısından da küçük tasarrufların yatırıma dönüşmesi fon hareketliliğine neden olarak girişimcilik kültürünün gelişmesini sağlar.

İSLAM İKTİSAT DÜZENİ

Kitle fonlama, yeni nesil finansman aracı olarak İslam düşüncesi ve finans uygulamaları ile büyük bir benzerlik göstermektedir. İslam, müslümanların hayat ve nizam ölçüsü olarak sosyal ve ekonomik yaşamlarını düzenler. Sosyal yardımlaşma, toplumsal refah ve dayanışmayı sağlayarak ihtiyaç sahipleri için adil bir paylaşımın olmasını amaçlar. Sadaka, zekat ve kurban ibadetleri ile zaman ve mekan belirtmeden yardım elinin uzanmasını sağlar.

Allahu Teala “Müslümanlar ancak kardeştirler. Öyleyse kardeşlerinizin arasını düzeltin ve Allah’tan korkun ki esirgenesiniz.” buyurduğu Hucurat Suresi 10. ayetiyle birlik beraberlik vurgusunu açıkça göstermiştir. Ayeti kerimeden de anlaşıldığı üzere sosyal hayatta insan ilişkileri ibadet hükmündedir.

İslam iktisat düzeni, her bireyin kendi çıkarına hizmet etmesinin yanında diğer insanların ihtiyaçlarına da hizmet ederek kamu yararını arttırma üzerine kurulu pozitif bir anlayışa dayanır. İslam, emek sarf etmeden veya risk almadan kazanç sağlamaya neden olan sermaye üzerindeki faizi yasaklar ve helal kazanç anlayışına sahiptir. İnsanın geçimini kazanması için kapitalist sistemlere muhtaç olmasını öngören kapitalist ve materyalist iktisat anlayışının aksine, İslam iktisadı, insanların birbirleriyle iş yapmasını ve ortaklıklar şeklindeki iş tarzını teşvik eder.

Ayrıca, İslam iktisat anlayışı, kaynakların efektif bir şekilde kullanılmasını sağlamak için servetin zenginden fakire doğru aktaran bir mekanizmayı benimser. İslam, belirli ölçüde sermayeye sahip olan herkesin belirli miktarını ihtiyaç sahiplerine aktarmasını zekat ibadetiyle farz kılmıştır. Modern ekonomik düzende, bu anlayışın farklı bir yansıması olarak kitle fonlaması karşımıza çıkar.

FAİZSİZ KİTLE FONLAMA

Faizsiz kitle fonlama, kitle fonlamanın bir alt dalı olarak dini hassasiyeti olan girişimci ve yatırımcıların taleplerini karşılamak için meydana gelmiştir. Mevcut dört kitle fonlama türü, İslam finans uygulama modelleri ile benzerlik göstermektedir. Kitle fonlama ve faizsiz kitle fonlamayı birbirinden ayıran en büyük fark etik, şeffaf, adil bir iş birliği içinde faizin olmamasıdır. Başta borçlanmaya dayalı model olmak üzere diğer modellerde faiz ve faizle bağlantılı işlemlerin hiçbirini içermemektedir.

Faizsiz Kitle Fonlamanın Temel İlkeleri

Faiz Yasağı

İslam dininde faiz almak ve vermek haram kılınmıştır. Bu nedenle, faizsiz kitle fonlama modelinde, borç veya sermaye karşılığında sabit bir faiz geliri elde edilmez bunun karşılığında kar zarar ortaklığına başvurulur.

Kar ve Zarar Paylaşımı

Faizsiz kitle fonlamada, riskin yatırımcılar ve girişimciler arasında adil bir şekilde paylaşımı esas alınmıştır. Proje başarılı olursa, yatırımcı katkısı ölçüsünde kar elde ederken, başarısız olma durumunda da sermayesi ölçüsünde zarara uğramıştır.

Varlığa Dayalı Finansman

İslam ekonomisi, spekülatif ve belirsiz işlemleri önleyerek yatırımların reel ekonomiye katkı sağlamasını amaçlar. Bu nedenle, finansal işlemler gerçek bir varlığa yani somut iş veya varlığa dayanır.

Şeffaf ve Adalet

Faizsiz kitle fonlamasında, her finansal işlem ve anlaşmalar şeffaflık içerir. Yatırımcılar, projenin ilerleyiş sürecine tanıklık ederek güven ve adil bir iş birliğine sahip olurlar.

Faizsiz Kitle Fonlama Modelleri

Girişimci ve yatırımcı arasındaki işlemlerde, faizin yer almaması için İslam hukuku temel sözleşmeleri finans aracı olarak kullanılır. İslam hukukunda sözleşmeler; ticarete dayalı sözleşmeler, ortaklık esasına dayalı sözleşmeler, kiralama esasına dayalı sözleşmeler, ivazsız sözleşmeler, saklama esasına dayalı sözleşmelerdir.

Faizsiz kitle fonlama, bu sözleşmelerden ortaklık esasına ve ivazsız sözleşmeleri uygular. Finansal getirisi olmayan modellerden bağışa dayalı kitle fonlama modeli sadaka ve zekat usulünde işlem yapılır. Finansal getirisi olan paya dayalı modelde muşarake ortaklığı kullanılırken borca dayalı modelde murabaha ve icare sözleşmeleriyle işlem yapılır.